Page 509 - เอกสารประกอบหลักสูตรเพื่อพัฒนาอาชีพ Re - Skill และ Up - Skill กลุ่มอาชีพเกษตรกรรม
P. 509
กลุ่มอาชีพเกษตรกรรม
หลักสูตร การท�าอาหารเครื่องดื่มเพื่อสุขภาพ
503
การเก็บรักษาวัตถุดิบประเภทสมุนไพร
[5]
การรักษาสมุนไพรเพื่อใช้ปรุงยารักษาโรคต่าง ๆ นั้น เราจำจะต้องศึกษาธรรมชาติของสมุนไพร
เหล่านี้เสียก่อนว่า สมุนไพรเหล่านี้มีลักษณะอย่างไร ควรจะเก็บรักษาไว้เป็นเวลานานเท่าใด จึงจะเสื่อม
คุณภาพ และควรเก็บด้วยภาชนะชนิดใดจึงจะไม่เกิดปฏิกิริยากับสมุนไพรเหล่านี้ และควรเก็บอย่างไร กลิ่น รส
ของสมุนไพรเหล่านี้จึงจะเสื่อมไป การรักษาสมุนไพร ดังกล่าวพอจะกล่าวโดยสังเขปได้ดังต่อไปนี้ คือ
1. การรักษาสมุนไพรประเภทที่มีกลิ่นหอม เช่น อบเชย กฤษณา กะลำพัก พิมเสน การบูน
ชมดเชียง ฯลฯ ควรเก็บในขวดแก้ว หรือ ขวดพลาสติกที่มีฝาจุกอัดอากาศให้แน่นสนิทอย่าให้อากาศเข้าได้และ
ควรเช็ดให้แห้งสนิทก่อนที่จะนำมาใช้เก็บสมุนไพรเหล่านี้ ทั้งนี้ เพื่อเก็บกลิ่นของสมุนไพรเหล่านี้ไว้ให้อยู่
ตลอดไปให้นานที่สุด เมื่อเราจะนำมาปรุงยาเมื่อใด สมุนไพรเหล่านี้ก็ยังมีสรรพคุณดีอยู่เสมอ หากใช้ภาชนะใน
การเก็บรักษาสมุนไพรเหล่านี้ผิด เช่น ใช้ภาชนะที่ทำด้วยเหล็ก หรือ ทองเหลืองเก็บสมุนไพรเหล่านี้ภาชนะ
เหล่านั้นอาจเกิดสนิม และสนิมเหล่านี้จะทำลายคุณภาพของสมุนไพรให้เสื่อมไปจนใช้การไม่ได้ และหากใช้จุก
ปิดฝาภาชนะเหล่านี้ปิดไม่สนิทอากาศเข้าได้ สมุนไพรเหล่านี้ก็จะหมดกลิ่นและเสื่อมคุณภาพไม่สามารถจะ
นำไปใช้ทำยาได้อีกต่อไป
2. ส่วนสมุนไพรบางชนิดต้องไม่เก็บไว้ในภาชนะที่ทำด้วยโลหะบางชนิดเช่นอะลูมิเนียม เช่นดี
เกลือ ดินปะสิว จุลสี เกลือสินเธา สารส้ม กำมะถัน น้ำส้มสายชู ฯลฯ ทั้งนี้เพราะสารต่างๆ ในสมุนไพรเหล่านี้
เมื่อสลายตัวออกมาแล้ว จะเกิดปฏิกิริยากับภาชนะที่ใช้เก็บ อาจจะเกิดเป็นกรดอย่างแรงชนิดต่างๆ ซึ่งจะมี
อันตรายเมื่อนำสมุนไพรเหล่านี้ไปใช้ปรุงยาให้แก่คนไข้
3. สมุนไพรที่เป็นพืชบางชนิด หรือเป็นสัตว์วัตถุควรใช้ภาชนะที่ทำด้วยสังกะสี หรือทองเหลืองเป็น
รูปปี๊บ ขนาดปี๊บน้ำมันก๊าด และตอนบนควรจะทำเป็นฝาปิดรูปทรงกระบอก แบบฝาถ้ำชาเพื่ออัดอากาศให้แน่น
เวลาใช้เก็บสมุนไพรเหล่านี้ ก่อนเก็บสมุนไพรควรล้างภาชนะให้สะอาดและตากแดดให้แห้งสนิท รวมทั้งสมุนไพรที่
จะนำมาเก็บด้วย ต้องตากแดดให้แห้งสนิท ก่อนจะนำมาเก็บในภาชนะเหล่านี้แล้วปิดฝาให้แน่นอย่าให้อากาศและ
ความชื้นในอากาศเข้าได้ เราก็จะรักษาคุณสมบัติของสมุนไพรเหล่านี้ให้มีอายุยืนนานถึง ๑ ปี หรือกว่านั้น
4. สมุนไพรประเภทมีลักษณะเป็นน้ำ หรือน้ำมัน เช่น น้ำผึ้ง น้ำมันต่างๆ ควรเก็บไว้ในขวดแก้ว
ส่วนยาดองเหล้า หรือมีส่วนผสมของแอลกอฮอล์ หรือ ยาดองอื่นๆ ควรใช้ขวดแก้วเป็นภาชนะเก็บรักษาจะ
ปลอดภัยกว่า หากจะเก็บยาเหล่านี้เป็นเวลานาน แม้แต่ยาต้มแล้ว ใส่ยากันบูดเช่นโซเดียมเบ็นโซเอ็ด ยา
ประเภทนี้หากมีความจำเป็นต้องเก็บไว้นานก็ควรเก็บไว้ในขวดแก้วจะปลอดภัยกว่า ไม่ควรเก็บไว้ในขวด
พลาสติก หรือขวดอะลูมิเนียมในระยะยาวนาน ทั้งนี้เพราะขวดพลาสติกและขวดอะลูมิเนียมมีสารบางชนิดอาจ
เกิดปฏิกิริยากับยาเหล่านี้ในทางที่เป็นพิษแก่คนไข้ที่ใช้รักษา
5. สมุนไพรประเภทเกสร หรือประเภทผงต่างๆ ควรเก็บไว้ในขวดแก้ว หรือขวดพลาสติกอัด
อากาศให้แน่น สมุนไพรเหล่านี้ย่อมจะมีคุณสมบัติอยู่ได้ในระยะอันยาวนาน
..........................................................
5 สมุนไพรไทยรักษาโรค. [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก
https://sites.google.com/site/chayada10381/kar-keb-raksa. (วันที่สืบค้นข้อมูล 24 กรกฎาคม 2564).
505
