Page 69 - เอกสารประกอบหลักสูตรเพื่อพัฒนาอาชีพ Re - Skill และ Up - Skill กลุ่มอาชีพเกษตรกรรม

กลุ่มอาชีพเกษตรกรรม
หลักสูตร การปลูกพืชสมุนไพรพื้นบ้าน ฟ้าทะลายโจร

ใบความรู้ที่ 5.1

เรื่อง การเพิ่มมูลค่าผลผลิตพืชสมุนไพรพื้นบ้าน ฟ้าทะลายโจร

ฟ้าทะลายโจร ( Kalmegh) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า (Andrographis paniculata(Burm. f. Need)

เป็นที่รู้จักกันดีในฐานะที่เป็นพืชที่มีความขมมากอยู่ในตระกูล Acanthaceae (Kumar et al., 2012) จัดเป็น
ไม้พุ่มมีอายุปีเดียว มีการปลูกกันอย่างแพร่หลายในเขตร้อนแถบทวีปเอเชีย เป็นพืชที่มีสรรพคุณทางยารักษาโรค
ในการต่อต้านโรคมะเร็ง การกระตุ้นการสร้างภูมิคุ้มกันของร่างกาย (Kumar et al.,2012) และต้านทานต่อเชื้อ

มาลาเรีย (Misha et al.,2007) ฟ้าทะลายโจรสามารถขึ้นได้ดีในเขตอบอุ่น เขตร้อน เขตกึ่งร้อน ซึ่งมีปริมาณ
น้ำฝนที่ตก 1,500 - 2,000 มิลลิลิตรต่อปี (Zaharah et al., 2001) และเจริญเติบโตได้ดีในที่มีร่มเงา เช่น

ใต้ต้นไม้ในป่า (Valdiani et al., 2012) ปัจจุบันฟ้าทะลายโจรเป็นพืชที่จัดว่ามีความสำคัญ และมีการนำมาใช้เป็น
ยารักษาโรคกันอย่างแพร่หลายในประเทศไทย จึงทำให้มีความต้องการใช้ฟ้าทะลายโจรเป็นจำนวนมาก เกษตรกร
จึงเพิ่มพื้นที่การปลูกฟ้าทะลายโจรและเก็บเกี่ยวใบมาตากแห้ง เพื่อนำมาจำหน่ายกันอย่างแพร่หลาย อย่างไร

ก็ตามปัญหาในการปลูกฟ้าทะลายโจรที่พบกันคือ เกษตรกรมีการใช้ระยะปลูกฟ้าทะลายโจรอย่างไม่เหมาะสม
การใช้ระยะปลูกพืชที่แคบมากจนเกินไป ทำให้มีการเจริญเติบโตทางลำต้นไม่ดี มีการแตกกิ่งน้อย มีความสูงของ

ลำต้นมาก มีจำนวนใบต่อต้นและให้ผลผลิตใบต่อต้นน้อย แต่เมื่อใช้ระยะปลูกที่ห่างหรือกว้างขึ้นพืชก็จะมีการ
เจริญเติบโตของลำต้นมาก มีการแตกกิ่งมาก เพราะมีการแข่งขันกันน้อย อย่างไรก็ตามเมื่อคิดเป็นผลผลิตต่อไร่
อาจมีค่าลดลงก็ได้เพราะมีจำนวนต้นต่อพื้นที่น้อยนั่นเอง (สมยศและสมมารถ, 2551; สมยศ และคณะ, 2552) ดังนั้น

ระยะปลูกฟ้าทะลายโจรที่เหมาะสมควรเป็นเท่ากับเท่าใดฟ้าทลายโจรจึงจะมีการเจริญเติบเจริญเติบโตที่ดีและ
ให้ผลผลิตสูงมากที่สุด ในปัจจุบันก็ยังไม่เคยมีการศึกษากันมาก่อน นอกจากการหาวิธีการปลูกที่เหมาะสมแล้ว ผลผลิต

ของฟ้าทะลายโจรก็ควรมีการเพิ่มคุณภาพด้วย ดังนี้

วิธีการเพิ่มผลผลิตและคุณภาพของฟ้าทะลายโจร

วิธีเพิ่มผลผลิตและคุณภาพของฟ้าทะลายโจร
[1]
1. การเก็บเกี่ยวให้ได้สารสำคัญออกฤทธิ์สูงสุด

- การเก็บผลผลิตฟ้าทะลายโจรแบบแยกส่วน ได้แก่ ตัดส่วนยอด 25 เซนติเมตร ในระยะออกดอก 25-75
% จะได้สารสำคัญออกฤทธิ์สูงสุด และตัดส่วนที่เหลือเหนือดินห่างโคนต้น 4 ข้อ แยกผลผลิตจำหน่ายตามคุณภาพ

- เก็บเกี่ยวถูกระยะโดยเป็นระยะเริ่มออกดอกถึงออกดอก 50 % ที่ฟ้าทะลายโจรมีใบมาก
ใบฟ้าทะลายโจรจะมีปริมาณสารสำคัญสูงกว่ากิ่งก้าน และไม่ควรนับอายุการเก็บเกี่ยว (110-150 วัน) เพียงอย่างเดียว
เนื่องจากในแต่ละช่วงการผลิตอายุการออกดอกอาจจะแตกต่างกัน หากเก็บเกี่ยวช้าในระยะที่ติดเมล็ดแล้ว ใบจะ

ลดลงเหลือแต่กิ่งก้านทำให้มีปริมาณสารสำคัญต่ำ

........................................
1 กรมส่งเสริมการเกษตร.(2556).ขั้นตอนการปลูกและการดูแลรักษาฟ้าทะลายโจร. กรุงเทพมหานคร : กรมส่งเสริม
การเกษตร.

65